Fikri Mülkiyet Haklarının Vergilendirilmesi

ÖNSÖZ

Fikri Mülkiyet hakları, telif hakları ile sınai mülkiyet haklarını ifade eden ust bir kavramdır. Günümüzde fikri mülkiyet haklar, ekonomik hayat içerisinde geniş bir yer kaplamakta ve bu haklarla ilgili olarak yapılan işlemler bir takım vergisel sonuçlar ortaya çıkartmaktadır. Bu kitapta, fikri mülkiyet haklarının satmak, kiralamak, üretmek gibi çeşitli şekillerde değerlendirilmesi dolayısıyla ortaya çıkan vergilendirme işlemleri ilgili vergi türleri itibarıyla açıklanmıştır. Kitabın tüm okurlara faydalı olmasını diler, her türlü görüş ve önerinin daha iyiye yönelik bir katkı olduğunu belirtmek isterim.

Ersin KAPLAN İstanbul Ocak 2018

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ……………………………………………………………………….. ⁴

TABLO LİSTESİ……………………………………………………………………………… ¹⁵

ŞEKİL LİSTESİ………………………………………………………………………………. ¹⁵

KISALTMALAR……………………………………………………………………………… 16

GİRİŞ………………………………………………………………………………………….. ¹⁹

1. FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ NİTELİĞİ…………………………………………22

1.1    FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI………………………………………………………22

1.1.1   FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI KAVRAMI………………………………………22

1.1.1.1   Kavramsal Çerçeve…………………………………………………………..22

1.1.1.2    Tanım…………………………………………………………………………….25

1.1.2       HUKUKİ AÇIDAN FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI…………………………27

1.1.2.1    Fikri Mülkiyet Haklarının Hukuk Düzeni İçindeki Yeri      27

1.1.2.2    Fikri Mülkiyet Haklarının Hukuki Niteliği…………………………….29

1.2    FİKRİ MÜLKİYET HAKLARIYLA İLGİLİ HUKUKİ DÜZENLEMELERİN TARİHSEL GELİŞİMİ………………………………………………………………………31

1.2.1    FİKRİ MÜLKİYET HAKLARIYLA İLGİLİ HUKUKİ DÜZENLEMELERİN ULUSLARARASI ALANDA TARİHSEL GELİŞİMİ………………………………………..31

1.2.1.1   Telif Haklarıyla İlgili Uluslararası Anlaşmalar…………………………….31

1.2.1.2    Sınai Mülkiyet Haklarıyla İlgili Anlaşmalar……………………………….34

1.2.2       FİKRİ MÜLKİYET HAKLARIYLA İLGİLİ HUKUKİ DÜZENLEMELERİN TÜRKİYE’DE TARİHSEL GELİŞİMİ…………………………………………………………37

1.3 FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KAPSAMI………………………………………….40

1.3.1   TELİF HAKLARININ KAPSAMI………………………………………………………..40

1.3.1.1   Fikir ve Sanat Eseri…………………………………………………….40

1.3.1.2  Fikir ve Sanat Eserlerinin Çeşitleri ……………………………………….41

1.3.1.2.1  İlim ve Edebiyat Eserleri …………………………………..41

1.3.1.2.2  Musiki Eserleri…………………………………………….42

1.3.1.2.3 Güzel Sanat Eserleri…………………………..42

1.3.1.2.4  Sinema Eserleri……………………………….43

1.3.1.2.5  İşlenmeler ve Derlemeler………………..43

1.3.1.3  Eser Sahibi…………………………………………………..43

1.3.1.4  Fikri Hakların Türleri ……………………………………….44

1.3.1.4.1  Manevi Haklar…………………………44

1.3.1.4.1.1    Eseri Kamuya Sunma Hakkı…………………….44

1 3 14 1.2 Adın Belirtilmesi Hakkı…………………………45

3.,.4.1.3 Eserde Değişiklik Yapılmasın. Yasaklamak………………………….45

1.3.1.4.1.4 Eser Sahibinin Zilyed ve Malike Karşı Haklan……………………46

1.3.1.4.2 Mali Haklar…………………………………………………………………..47

1.3.1.4.2.1    İşleme Hakkı……………………………………………………………… 47

1.3.1.4.2.2    Çoğaltma Hakkı…………………………………………………………. 48

1.3.1.4.2.3    Yayma Hakkı…………………………………………………………….48

1.3.1.4.2.4    Temsil Hakkı…………………………………………………………….. 49

1.3.1.4.2.5    İşaret, Ses ve/veya Görüntü Nakline Yarayan Araçlarla Umuma İletim Hakkı…………………………………………..50

1.3.1.4.2.6 Güzel Sanat Eserlerinin Satış Bedellerinden Pay Verilmesi…51

1.31.4.3 Bağlantılı Haklar ve Komşu Haklar… …………………….51

1.3.1.4.3  Bağlantılı Haklar ve Komşu Haklar………………………………52

1.3.2 SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ KAPSAMI…………………….53

1.3.2.1  Patent ve Faydalı Model………………………………………………..53

1.3.2.1.1 Patente Konu Olan Unsurlar………………………………………………54

1.3.2.1.2    Patent Sahibi ve Patent Hakkı……………………………………….56

1.3.2.1.3    Lisans Verilmesi ve Tazminat……………………………………57

1.3.2.1.4    Faydalı Model……………………….58

1.3.2.2     Marka…………………………………..59

1.3.2.2.1    Markanın Tanımı ve Sağladığı Haklar………………………..60

1.3.2.2.2     Marka Üzerinde Hukuki Tasarruflar………………..61

1.3.2.3     Endüstriyel Tasarım……………………………..61

1.3.2.3.1    Endüstriyel Tasanm Hakkı ve Korunması……………….63

1.3.2.3.2     Tasarım Hakkına İlişkin Tasarruflar ve Lisans Verilmesi……………………………….64

1.3.2.4     Entegre Devre Topografyaları……………………………………….66

1.3.2.5     Know-How (Teknik Bilgi)………………………………………66

1.3.2.5.1     Tanımı ve Niteliği………………………………………………..68

1.3.2.5.2      Lisans Hakkı……………………………………………………..68

2. FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINDA DEĞERLEME………………..69

2.1        VergI Hukukuna Göre Değerleme…………………………….71

2.1.1    FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ VERGİ HUKUKUNDAKİ NİTELİĞİ………………71

2.1.1.1    Değerleme Hükümleri…………………………………………….71

2.1.1.2     Gayrimaddi Haklar……………………………………………….71

2.1.1.2.1    Kavram………………………………………………….73

2.1.1.2.2    Değerleme Ölçüsü………………………………73

2.1.2     İKTİSADÎ İŞLETMEYE DAHİL FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ DEĞERLEMESİ…………………………………………….77

2.1.2.2   Aktife Alma………………………………………………………77

2.1.2.2     Değerleme Ölçüsü……………………………86

2.1.2.3     Kur Farkı ve Faiz Giderleri…………………………..93

2.1.2.4        Amortisman…………………………93

2.1.2.5        Fikri Haklar Çerçevesinde Değerleme ve Amortisman……………………94

2.1.2.5.1     Telif Haklan………………………………………………………98

2.1.2.5.1.1     Bilgisayar Yazılımları……………………………………..101

2.1.2.5.1.2      Filmler ve Müzik Eserleri ve Diğer Eserler…………………104

2.1.2.5.2     Patentler…………………………….107

2.1.2.5.3     Markalar…………………………………………108

2 1.2.5.4 Know-How………………………………….110

2 ı .3 fikri Mülkiyet Haklarinin Muhasebeleştirilmesi………………………………………110

2.2 TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARA GÖRE DEĞERLEME ……………………………..110

2.2.1     Türkiye Muhasebe Standartlarının Hukuki Altyapısı……………. 110

2.2.2      Maddi Olmayan Duran Varliklarin Muhasebeleştirilmesi………………………………………………….115

2.2.2.1     Değerleme ölçüsü ve Kayıtlarda İzleme……………………………………. 117

2.2.2.2      İşletme Bünyesinde Meydana Getirilen Haklar………………………… 118

2.2.23 İşletme Birleşmesi Durumunda Değerleme…………………………………….. 118

2.2.2.4 Maddi Olmayan Duran Varlıkların İtfası……………………………. 120

2.3    Maddi Olmayan Duran Varlıkların Değerlemesinin Türkiye Muhasebe Standartlari ve VergI Usul Kanunu’na Göre Karşılaştırılması………………………..120

3. FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ GELİR VERGİSİ KAPSAMINDA VERGİLENDİRİLMESİ……………………………….120

3.1.2  TİCARİ KAZANÇ KAPSAMINDA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARIN VERGİLENDİRİLMESİ………..121

3 2 SERBEST MESLEK KAZANCI KAPSAMINA GİREN DURUMLAR……………127

^{3.2.1  GENEL OLARAK SERBEST MESLEK KAZANCI……………127}

3.2.2     Süreklilik Ve Arızilik Unsuru………………….128

3.2.3   Telif Kazançları İstisnası………………………………..133    |

3.2.3.1    İstisna Kapsamına Giren Unsurlar……………………..133

3.2     3.2 İstisnadan Faydalanacak Olan Kişiler……………………………139

3.2.3.3     Bazı Eser ve Faaliyetlerin İstisna Karşısındaki Durumu…….. 142

3.2.3.3.1    Eserler………………………………………………………….. 143

3.2.3.3.2  Faaliyetler  …………………………..146

3.2.3.4     Tevkifat İşlemleri…………………………………………………………………………..149

3.3         ÜCRET KAPSAMINA GİREN DURUMLAR …………………………………151

3.3.1    Genel Olarak Ücret Kazanci………………………………………….. 151

3.3.2     ÜCRET KAZANCI KAPSAMINDA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ VERGİLENDİRİLMESİ…………………….. 152

3.4     GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI KAPSAMINA GİREN DURUMLAR 154

3.4.1     Genel Olarak Gayrîmenkul Sermaye İradi………………………………… 154

3.4.2     GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI KAPSAMINDA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ VERGİLENDİRİLMESİ…….154 

3.5     Diğer Kazanç ve İratlar Kapsamina GIren Durumlar……………………… 157

1573 5 1  Genel Olarak diğer Kazanç ve İratlar……………………………………………. 157

3.5.2     DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR KAPSAMINDA FİKRİ MÜLKİYET  HAKLARININ VERGİLENDİRİLMESİ……………………………158

3.6  DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLERİN ELDE ETTİKLERİ GELİRLER………………………………..160

4. FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KURUMLAR VERGİSİ KAPSAMINDA VERGİLENDİRİLMESİ   164

4.1      Tam Mükellef Kurumlar Tarafindan elde Edilen GELİRLER……………………………164

4.2      AR-GE FAALİYETLERİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI İSTİSNASI    165

4.2.1       AR-GE FAALİYETLERİNE YÖNELİK VERGİSEL DÜZENLEMELER  165

4.2.2  SINAİ MÜLKİYET HAKLARI İSTİSNASI   166

4 2.2.1 İstisnanın Kapsamı…………………………………………………………… 167

4 2.2.2 İstisna Şartlan………………………….. |……………………………………. 169

4,3   Dar Mükellef Kurumlar Tarafindan Elde Edilen Gelirler…………………………………………………………..173

4.3.1      DAR MÜKELLEFİYETTE VERGİLENDİRME ESASLARI………..173

4.3.2      Dar Mükellefiyette Tevkİfat Uygulamasi………………. 177

4.3.2.1      Genel Hükümler…………………………………………………………….. 177

4.3.2.2      Tevkifat Kapsamına Giren İşlemler………………………………………. 179

4.3.2.3      özellik Gösteren Bazı Durumlar………………………………………….. 181

4.3.2.4      Tevkifat İşleminde Kur Farklarının Durumu…………………………… 187

4.4              FİKRİ MÜLKİYET HAKLARIYLA İLGİLİ TRANSFER

FİYATLANDIRMASI İŞLEMLERİ……………….189

4.4.1      Transfer Fİyatlandirmasi Hükümler!……………………….. 189

4.4.2      Emsal Bedel Tespitinde Kullanilacak Yöntemler… 192

4.5      FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN j ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARINDAKİ DÜZENLEMELER……… 197

4.5.1 Genel Açklamalar………………………………………. 197

4.5.2        ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARINDA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ VERGİLENDİRİLMESİ      199

4.5.2.1        Fikri Mülkiyet Haklarının Anlaşmaların 12. Maddesi Kapsamında Gayrimaddi Hak Bedeli Olarak Vergilendirilmesi…………………….. 199

4.5.2.1.1        Anlaşma Hükümleri……………………………………………………….. 199

4.5.2.1.2        Gayrimaddi Hakların Kapsamı…………………………………………… 203

4.5.2.1.3        Vergilendirme Esasları……………………………………………………. 206

4.5.22 Fikri Mülkiyet Haklarının Anlaşmaların 13. Maddesi Kapsamında Sermaye Değer Artış Kazancı Olarak Vergilendirilmesi…210

1.4        FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ VERGİLENDİRİLMESİYLE İLGİLİ Olarak OECD Bünyesinde Yapilan Çalişmalar……………………212

1.4.1       OECD Transfer Fîyatlandirmasi Rehberi Güncelleme çalışmaları……………………………………………………… 212

1.4.2        Matrah Aşindirmasi ve Kar Aktarimi Projesi (BEPS)……………… 216

5. FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KATMA DEĞER VERGİSİ, VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ, DAMGA VERGİSİ,

HARÇLAR VE BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU       219

5.1       Katma Değer Vergisi…………………………… 219

5.1.1       Katma Değer VergIsİne İlişkin Genel Hükümler……………………. 219

5.1.2       SÜREKLİLİK VE ARIZİLİK UNSURU……………………………………. 222

5.1.3       HAKLARIN DEĞERLENDİRİLME ŞEKLİ……………………………….. 226

5.1.3.1       Hakların Devredilmesi……………………………………………………….. 226

5.1.3.2        Hakların Kiralanması………………………………………………………… 229

5.1.4        İstisnalar………………………………………………………………………. 230

Katma Değer Vergisinde Sorumluluk Uygulamasi 233

5.1.5.1        Genel Açıklamalar…………………………… ………………….233

S. 1.5.2 Fikri Mülkiyet Haklarıyla İlgili KDV Sorumluluk Halleri…….234

5.1.5.2.1        Serbest Meslek Faaliyeti Kapsamındaki İşlemlerde Sorumluluk………………..234

5.1.5.2.2        Kiralama İşlemlerinde Sorumluluk…………………………. 239

5.1.5.2.3        Hizmet İthali İşlemlerinde Sorumluluk…………………… ………… 240

5.1.6 Kur FARKLARININ DURUMU……………………………………………………………………………… 246

5.2       Veraset ve İntikal VergIsI_____________________________ 247

5.2.1     Veraset ve İntikal Vergisinde Vergilendirme Esaslari………………………….. 247i

5.2.2      Değerleme İşlemi…………………………………………………………………………………………. 248

5.3       Damga VergIsI………………………………252

5.4       Harçlar……………………………………………………………………….. 254

5.4.1         HARÇLARIN KONUSU VE TUTARI…………………………………….. 254

5.4.2          Mükellef, Ödeme ve DIğer Hususlar…………………………. 256

5.5 Banka ve Sİgorta Muameleler! Vergİsİ____________ 257

SONUÇ________________________________________________269

KAYNAKÇA